سمپاتیک و پاراسمپاتیک به زبان ساده: نقش، جایگاه و اعصاب

اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک (دستگاه عصبی خودمختار) به عملکرد بخش‌های خاصی از بدن از جمله فشار خون و میزان تنفس نظم می‌دهد. این سیستم بطور خودکار کار می‌کند، یعنی بدون این که شخص بطور خودآگاه نقشی درآنها داشته باشد. اختلال در سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک می‌تواند بر کار هر قسمت از بدن تاثیر بگذارد. […]

اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک (دستگاه عصبی خودمختار) به عملکرد بخش‌های خاصی از بدن از جمله فشار خون و میزان تنفس نظم می‌دهد. این سیستم بطور خودکار کار می‌کند، یعنی بدون این که شخص بطور خودآگاه نقشی درآنها داشته باشد.
اختلال در سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک می‌تواند بر کار هر قسمت از بدن تاثیر بگذارد. اختلال در این سیستم می‌تواند برگشت‌پذیر یا قابل پیشرفت باشد.

آناتومی سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک

سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک بخشی از سیستم عصبی‌ست که در کارکرد قسمت‌های داخلی بدن همچون اندام‌ها، رگ‌های خونی، معده،روده، کبد، کلیه‌ها، مثانه، اندام‌های تناسلی، شش‌ها، مردمک چشم، قلب و غدد عرق، بزاق و گوارشی اثر دارد.
سیستم عصبی خودمختار دو بخش اصلی دارد:

اعصاب سمپاتیک

اعصاب پاراسمپاتیک

بعد از این که سیستم عصبی خودمختار اطلاعاتی از وضعیت خارجی و داخلی بدن دریافت کرد، با تحریک قسمت‌های مختلف پاسخ می‌دهد، معمولاً این پاسخ از طریق اعصاب سمپاتیک ارسال میشود، یا گاها از طریق اعصاب پاراسمپاتیک آنها را مهار می‌کند.

سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک دو مسیر عصبی دارد. یکی در ساقه مغز یا نخاع قرار گرفته است. این قسمت بوسیله رشته‌های عصبی با سایر سلول‌ها ارتباط دارد که در بین یک دسته عصبی بنام گانگلیون دستگاه عصبی خودمختار قرار گرفته است. رشته‌های عصبی از این گانگلیون‌ها با اندام‌های داخلی ارتباط پیدا می‌کنند. بیشتر گانگلیون‌های مربوط به اعصاب سمپاتیک در دو طرف نخاع قرار گرفته‌اند. اما گانگلیون‌های مرتبط با پاراسمپاتیک در نزدیک یا داخل اندام مربوطه قرار گرفته‌اند.
توزیع اعصاب پاراسمپاتیک

عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک

سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک در کنترل موارد زیر نقش دارد:

فشار خون

ضربان قلب

شدت تنفس

دمای بدن

گوارش

متابولیسم (در نتیجه بر وزن تاثیر دارد)

توازن بین آب و الکترولیت (همچون سدیم و کلسیم)

تولید مایعات بدن(بزاق، عرق و اشک)

ادرار سازی

خروج مدفوع

عکس‌العمل جنسی

بسیاری از اندام‌های بدن توسط اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک کنترل میشوند. گاهی این دو عصب دو اثر کاملا متفاوت بر یک اندام یکسان می‌گذارند. برای مثال اعصاب سمپاتیک فشار خون را افزایش میدهد در حالی که اعصاب پاراسمپاتیک آنرا کاهش میدهند. به طور کلی میتوان گفت این دو قسمت با هم کار میکنند تا بدن بتواند در موقعیت‌های متفاوت پاسخ مناسب ایجاد کند.
بطور کلی کار اعصاب سمپاتیک این است:

بدن را برای حال استرس‌آور یا اورژانسی آماده کند

به همین سبب اعصاب سمپاتیک پمپاژ خون را به قلب افزایش میدهد و کیسه‌های هوایی را برای راحت‌تر کردن تنفس گشاد میکند.آن باعث میشود بدن انرژی ذخیره شده را آزاد کند.این اعصاب همچنین باعث میشوند کف دست عرق کند،مثانه‌ها منبسط شوند، آن عملکرد قسمتهایی از بدن را که برای مواقع ضروری کاربرد ندارند را کند میکند.
وبطور کلی کار اعصاب پاراسمپاتیک این است:

عملکرد بدن را طی موقعیت‌های معمولی کنترل میکند.

معمولا وظیفه اعصاب پاراسمپاتیک محافظت و ترمیم اندام‌هاست.آن ضربان قلب را کاهش داده و فشارخون را کم میکند.به دستگاه گوارش کمک میکند غذا را هضم کرده و مواد زائد آن را خارج کند.انرژی بدست آمده از هضم موادغذایی برای ساخت بافت‌های آسیب‌دیده مورد استفاده قرار میگیرد.
هردو اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک در تنظیم فعالیت‌های جنسی نقش دارند، چرا که هردویشان بخشی از سیستم عصبی هستند که اعمال بد را کنترل میکنند.

تقسیمات سیستم عصبی خودمختار

دسته بندی

اثرات

سمپاتیک

موارد زیر را افزایش میدهد:

ضربان قلب و نیروی قلب

انرژی آزاد شده از کبد

سرعت مصرف انرژی در حالتی که شخص درحال استراحت است(میزان مصرف متابولیسم)

قدرت ماهیچه

کیسه‌های هوایی را برای آسان‌تر شدن تنفس منبسط میکند

باعث عرق کردن کف دست میشود

کارکرد اندامهایی را که در مواقع استرس کاربرد کمتری دارند کاهش میدهد

ترشح اسپرم را کنترل میکند

پاراسمپاتیک

دستگاه گوارش را برای هضم بهتر و دفع بهتر غذا تحریک میکند

ضربان قلب را کاهش میدهد

فشار خون را کاهش میدهد

الکترون‌ها را کنترل میکند

دو نوع ماده شیمیایی (انتقال‌دهنده‌های عصبی) برای ارتباط بین اعضای سیستم عصبی خودمختار به کار برده میشود:

استیل‌کولین

نوراپی‌نفرین

دستگاه پاراسمپاتیک که به حفظ عملکرد طبیعی بدن و تدابیر فیزیکی کمک می‌کند. هنگامی که تهدید برطرف شد، این دستگاه ضربان قلب، تنفس و جریان خون به عضلات را کاهش داده و مردمک چشم را منقبض می‌کند. دستگاه پاراسمپاتیک اجازه می‎دهد بدن را به حالت استراحت طبیعی برگردانیم.

در رشته ورزشی همچون کاراته این دو سیستم کاربرد ویژه ای در ورزشکاران و قهرمانان کاتا و کمیته نقش ایفا میکند اگر با درک هر دو سیستم را بخوبی تفکیک بکنند .